نظارت بر دمای محصولات فاسدشدنی در حمل و نقل

نظارت دما و همچنین در برخی موارد کنترل رطوبت برای حمل و نقل و نگهداری محصولات فاسدشدنی بسیار مهم است. در این مقاله به جزئیات اهمیت دما و رطوبت در حمل و نقل محصولات مختلف پرداخته ایم و راه حلی مناسب برای حل مشکلات موجود در این زمینه ارائه کرده ایم.

اهمیت کنترل دما و رطوبت بار

در دمای اتاق، بسیاری از محصولات به سرعت فاسد می شوند و با افزایش دما نیز سرعت فساد بالاتر می رود. میوه، ماهی، گوشت و سایر محصولات فسادپذیر را نمی توان در مسیرهای طولانی بدون یخچال و نظارت دما جابه جا کرد. برای برخی محصولات مانند، موز که باید تازه باشد و یخ نزند، دمای 13 درجه سانتی گراد (55 درجه فارنهایت) کافی است. اما برخی دیگر از محصولات مانند گوشت یخ زده باید در دمای پایین تری نگهداری و جابه جا شوند. محصولاتی مانند تخم مرغ و پسته نیز نیاز به کنترل رطوبت دارند و رطوبت بر آن ها اثر منفی می گذارد.

این موارد برای محصولات پزشکی و دارویی نیز صدق می کند. به گفته انجمن های توزیع محصولات پزشکی، حدودا 10 درصد از داروها به دما حساس هستند. فرآورده های خونی و واکسن ها نیز از دیگر محصولات پزشکی هستند که نیاز به نظارت دقیق دما دارند و برای آن ها زنجیره سرد مخصوصی مانند زنجیره سرد واکسن استفاده می شود.

این نظارت دما تنها برای محصولات غذایی و دارویی استفاده نمی شود. بلکه برخی رنگ ها و محصولات شیمیایی نیز باید در دمای مشخصی نگهداری و حمل شوند. قرار گرفتن در دمای پایین می تواند بر کیفیت آن ها تاثیر گذار باشد و یا باعث انفجار و صدمات جانی شود. بنابراین باید این مواد در محدوده های دمایی دقیقی نگهداری شوند.

آثار باستانی و هنری از جمله لباس، ظروف، کتیبه و ..نیز باید با دقت حمل شوند، در حمل این محصولات رطوبت عامل نگران کننده تری نسبت به دما می باشد. رطوبت زیاد می تواند باعث کپک زدگی و تخریب بافت آثار هنری و قدیمی شود.

کنترل دما در زنجیره سرد

نگهداری این محصولات در دمای کنترل شده از مبدا تا مقصد بسیار مهم است. در لجستیک به آن ” زنجیره سرد” می گویند. این زنجیره سرد به تمام مراحلی که برای حمل و نقل محصولات فساد پذیر در دمای کنترل شده نیاز است، اشاره دارد. این زنجیره شامل کانتینرها و ماشین های یخچال دار، مراکز توزیع، انبارها و محل نگهداری است.

با این وجود که زنجیره سرد همیشه سعی در نگهداری و جابه جایی محصولات در دمای تعیین شده دارد، با این حال احتمال کاهش و افزایش دما در طول زنجیره هنوز هم وجود دارد. برای مثال یک کامیون یخچالدار ممکن است در مناطق بسیار گرم، با مشکل فنی مواجه شود و دمای کانتینر افزایش پیدا کند، با اینکه احتمال برگشت به دمای اولیه وجود دارد، اما محصول در مدت زمانی که دما افزایش پیدا می کند، آسیب می بیند.

هزینه و مشکلات عدم نظارت بر دما در حمل و نقل

هنگامی که محموله در معرض دمایی فراتر از محدوده مجاز قرار می گیرد، ممکن است آسیب ببیند. اگر محموله میوه باشد این آسیب به صورت فساد قابل مشاهده است. اما زمانی که محصول واکسن، دارو، لبنیات و در کل محصولی باشد که فساد آن قابل مشاهده نیست، می تواند بر سلامت افراد تاثیرگذار باشد. همچنین فساد محصول و برگشت زدن بار توسط خریدار برای فروشنده خسارت و هزینه بالایی دربردارد. برای بسیاری از شرکت ها بسیار مهم است که از مراحل ارسال کالا خبر داشته باشند و کالا در صحت و سلامت کامل و در چارچوب های مشخص شده به دستشان برسد. برای این امر نیاز به کنترل دما و رطوبت لحظه به لحظه بار وجود دارد.

ثبت کننده دما و رطوبت در حمل و نقل

در سال 1780 میلادی، دماسنج حداقل-حداکثر ساخته شده که برای مدت زمانی طولانی تنها ابزار برای سنجش بالاترین و پایین ترین دما در یک بازه معین بود. این دماسنج های جیوه ای، یک ضعف بزرگ داشتند و آن هم عدم اندازه گیری زمان بود، بنابراین اگر این دماسنج را در یک بار میوه قرار می دادند، هیچ راهی برای پی بردن به مدت زمانی که دما افزایش پیدا کرده، وجود نداشت. این بی اطلاعی از شرایط، تعیین مسئولیت و جلوگیری و رفع مشکل را دشوار می کرد. همین مورد برای رطوبت نیز صدق می کند. انواع مختلفی از ابزارهای سنجش رطوبت وجود دارند که با تعیین رنگ خاصی، رطوبت فعلی یا حداکثر رطوبت موجود را نمایش می دهد. اما همچنان هیچ راهی برای تعیین مدت زمانی که محصولات در معرض رطوبت قرار دارند، وجود نداشت.

دیتالاگرهای الکترونیکی دما و رطوبت

پیشرفت های موجود در دنیای تجهیزات الکترونیکی منجر به ظهور دیتالاگرهایی شد، که به آسانی قابل حمل هستند و برای حمل و نقل محصولات مختلف استفاده می شوند. این دیتالاگرها با باتری داخلی تغذیه می شوند و ابعاد کوچک آن ها باعث می شود به آسانی در کنار محموله قرار داده شوند و تغییرات دمایی و رطوبتی را ثبت و اطلاع رسانی کنند. برخی از این دیتالاگرها قابل تنظیم هستند و می توان آن ها را به صورت بازه های دقیقه ای یا ساعتی برای اطلاع رسانی تنظیم کرد. برخی از این دیتالاگرها حتی برای بازه یک روزه هم قابل تنظیم هستند. باید به این نکته نیز توجه داشت که به هر میزان که سرعت ضبط پایین تر باشد و بازه های زمانی بالاتری برای داده گیری انتخاب شود، فضای ذخیره سازی نیز دیرتر تمام می شود و مدت زمان بیشتری می توان از دستگاه استفاده کرد.

برخی از این ترموگراف ها می توانند مقادیر دما و رطوبت را به صورت آنلاین اطلاع داده و برخی دیگر تنها می توانند این داده ها در حافظه خود ذخیره کنند و بعد از رسیدن بار، با اتصال به رایانه یا موبایل، داده ها در اکسل یا هر برنامه دیگری قابل مشاهده و تجزیه و تحلیل هستند. اگر دما و رطوبت از مقادیر مشخص شده فراتر برود، دستگاه به صورت آفلاین یا آنلاین هشدار می دهد، در دیتالاگر آفلاین این هشدار با یک نشانگر ال ای دی یا هشدار صوتی است و در دیتالاگرآنلاین این هشدار به وسیله اس ام اس یا نرم افزار مخصوص انجام می شود.

سخن پایانی

محصولات مختلف از انواع میوه تا دارو، مواد شیمیایی، واکسن، محصولات لبنی، آثار هنری و….بسیار مهم است که طبق شرایط استاندارد حمل و نقل شوند و تحت نظارت مستمر بوده و دما و رطوبت در طی سفر کنترل شود. دیتالاگرها، ثبت کننده های دقیق دما و رطوبت هستند و در شرایطی که دما افزایش پیدا کند این اطلاعات را ذخیره کرده و منبع مهمی برای عیب یابی، ادعای خسارت از مسئول حمل و نقل و همچنین جلوگیری از فساد و خرابی محصول هستند.

دیتالاگرهای امروزی از سنسورهای مختلف دما و رطوبت استفاده می کنند که نسبت به نمونه های قدیمی دقت بسیار بالاتری دارند. این ترموگراف های هوشمند امروزی دما و رطوبت را با خطای بسیار پایین اندازه گیری و ثبت می کنند. همچنین به دلیل ابعاد کوچک به راحتی قابل حمل و قابل جایگذاری در بار هستند. این دستگاه ها ایمنی محصولات را در طول زنجیره های تامین تضمین می کنند و از هزینه ها و مشکلات آن می کاهند.